نشست تخصصی «انتخابات، تبلیغات سیاسی و فضای مجازی» برگزار شد

نشست تخصصی «انتخابات، تبلیغات سیاسی و فضای مجازی» به همت سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی با حضور دکتر سید صادق امامیان رئیس این سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) و دکتر ابوالفضل درویش‌وند، معاون پژوهشی پژوهشکده شورای نگهبان ۲۱ بهمن در مرکز همایش‌های سازمان صدا و سیما برگزار شد.

دلایل نابسامانی تبلیغات سیاسی در فضای مجازی

رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی در ابتدای این نشست به تشریح دلایل نابسامانی تبلیغات سیاسی در فضای مجازی پرداخت و آن را در درجه اول ناشی از نابسامانی حکمرانی و مدیریت کل فضای مجازی دانست و گفت: حوزه فضای مجازی، حوزه نوینی است و عملاً در بسیاری از کشورها به ویژه کشور ما، سرویس‌های قالب فضای مجازی، سرویس‌های بین‌المللی هستند که هم قدرتمندند و هم به توانایی داخلی کشورها احترامی نمی‌گذارند.

امامیان افزود: از سوی دیگر، در کشور ما متولیان این فضا، متعدد هستند و هیچ‌کدام اقتدار برای ساماندهی این فضا را ندارند و هیچ‌کدام هم مسئولیت آن را نمی‌پذیرند. به همین دلیل فضای مجازی به طور عام و تبلیغات سیاسی طور خاص از نابسامانی رنج می‌برد.

وی سرعت تغییرات در این فضا را عامل غافلگیر شدن سیاست‌گذاران و مجریان دانست و افزود: بخش دیگر مسئله به خاصیت خود انتخابات بازمی‌گردد. انتخابات هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود و یک هفته برای تبلیغات فرصت وجود دارد و دیگر فرصتی برای سعی و خطا نیست و تحولات تکنولوژیک و تاثیرات آن در فضای مجازی ما را غافلگیر می‌کند که احتمالا در این دوره هم، چنین خواهد شد.

فضای مجازی قابل مدیریت است

رئیس ساترا خاطرنشان کرد: فضای مجازی قطعا به معنای سنتی قاعده‌پذیر نیست اما اجماع جهانی که وجود دارد معتقد است فضای مجازی قابل مدیریت است، ولی با یک رویکرد عمل‌گرایانه. به عبارت دیگر برای این کار باید سرویس‌های اصلی و با مخاطب بالا را کنترل کنیم. با قاعده‌مند کردن سرویس‌های بزرگ بسیاری از مسائل حوزه فضای مجازی حل می‌شود.

امامیان با بیان اینکه بسیاری از کشورهای دنیا برای کنترل فضای مجازی سرویس‌های اصلی را هدف قوانین خود قرار داده‌اند، گفت: مثلا فرانسه، پلتفرم‌هایی را که از یک تعداد مشخصی کاربر بیشتر دارند، هدف قوانین خود قرار می‌دهند. یا در آمریکا، تمرکز اصلی روی چند پلتفرم اصلی مثل یوتیوب، فیس‌بوک و… است که باید داوطلبانه قواعدی را اعلام کنند. مثلا فیس‌بوک اعلام کرد چون نمی‌تواند این فضا را کنترل کند، کلا تبلیغات سیاسی نخواهد کرد. این نشان‌دهنده نگاه مسئولانه است.

بحث انتخابات در فضای مجازی هیچ سامانی ندارد

وی تاکید کرد: در کشور ما قوانین حوزه فضای مجازی قوانین سفت و سختی نیستند و بحث فضای مجازی در انتخابات یا انتخابات در فضای مجازی هیچ سامانی ندارد و در این میان ناکارآمدی نهادهای دانشگاهی و پژوهشی مشهود است.

امامیان با بیان اینکه در حال حاضر قانون دقیقی برای مقابله با تخلفات سیاسی در فضای مجازی وجود ندارد یا اگر هم باشد قابلیت اجرایی ندارد، گفت: در حوزه فضای مجازی نمی‌توان منتظر بود تا شورای عالی فضای مجازی موضوعی را تصویب کند، سپس مجلس قانون بگذارد و قوه قضاییه عمل کند.

رئیس ساترا تاکید کرد: برای کارهای جدی و کوتاه‌مدت با دامنه تغییرات بالا مثل فضای مجازی این‌گونه روندها جوابگو نیست. تجربه نشان داده مکانیزم‌های اجرای حل مشکلات از طریق روش‌های بوروکراتیک در کشور ما جواب نمی‌دهد.

باز شدن گره مشکلات فضای مجازی به دست نهادهای تنظیم‌گر

امامیان به دلیل شرایط موجود اصلاح قوانین از طریق مجلس، یا نشدنی است یا مدت زمان زیادی طول می‌کشد، ورود نهادهای مقررات‌گذار مانند ساترا را چاره کار دانست و گفت: یکی از رویکردهایی که امروز در دنیا مورد استفاده قرار گرفته و ما نیز به آن توجه داریم استفاده از نهادهای تنظیم‌گر است؛ نهادهایی که نه قضایی هستند نه سیاست‌گذار که از یک سو می‌توانند ابزارهای اجرایی داشته باشند و از سوی دیگر محدود به نگاه‌های قضایی و حقوقی صرف نیستند.

لزوم هم‌اندیشی نهادهای درگیر با موضوع انتخابات و فضای مجازی

وی افزود: عناصر درگیر در انتخابات شامل نامزدهای انتخاباتی، کاربران و سرویس‌های ارائه‌دهنده محتوا در فضای مجازی می‌شوند. باید نهادهای مربوط به این سه موضوع یعنی سازمان تنظیم مقررات که با سرویس‌های ارائه‌دهنده خدمات محتوایی صوتی و تصویری در فضای مجازی سروکار دارد، شورای نگهبان با کاندیداها طرف‌حساب است و نهادهای امنیتی – نظارتی هم ناظر بر عملکرد شهروندان هستند، این نهادها می‌توانند با هم‌اندیشی به یک جمع‌بندی عملیاتی برای کنترل تبلیغات سیاسی در فضای مجازی برسند.

امامیان خاطرنشان کرد: این موضوع البته همه مشکلات فضای مجازی را حل نمی‌کند اما قطعا بخش عمده‌ای از مشکلات حل می‌شود. ما به این موضوع امیدوار هستیم.

تدوین مقررات تبلیغات سیاسی در فضای مجازی برای نخستین‌بار

رییس ساترا در بخش دیگر اظهاراتش گفت: برای نخستین‌بار مقررات تبلیغات سیاسی در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی توسط ساترا تدوین و به رسانه‌ها ابلاغ شد که گزارش‌های رسیده نشان می‌دهد رسانه‌های داخلی در این زمینه عملکرد خوبی دارند. اگر مسیر امروز به درستی طی شود قطعا در انتخابات سال‌های بعد می‌توانیم از تجربیات انتخابات سال جاری بهترین بهره را ببریم و در صورت همگرایی میان نهادهای متولی نتایج خوبی را در بحث تبلیغات انتخاباتی در فضای مجازی شاهد خواهیم بود.

در ادامه این نشست معاون پژوهشی مرکز پژوهش‌های شورای نگهبان نیز به اهمیت تبلیغات در فرآیند انتخابات اشاره کرد و گفت: تبلیغات جزئی از انتخابات و تبلیغات در فضای مجازی نیز جزئی از تبلیغات انتخاباتی است. قانون‌گذار تاکنون هر طور که خواسته وارد قانون‌گذاری در این حیطه شود، نتوانسته البته در چند دوره متعدد قوانینی وضع شد، اما تلاش‌ها نتیجه نداد و آخرین چیزی که به درخواست مردم انجام شد قانون شفافیت بود.

ابوالفضل درویش‌وند دستورالعمل فعالیت تبلیغات انتخاباتی در فضای مجازی که توسط شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۶ تصویب و ابلاغ شده بود را فاقد ضمانت اجرایی دانست و گفت: سیاست‌هایی که در شوراهای عالی تصویب می‌شوند، اگر مطابق نظر دولت باشند، اجرایی می‌شوند و اگر نه، به جایی نمی‌رسند. مجلس هم خود را موظف به نظارت بر این مصوبات نمی‌داند.

درویش‌وند افزود: سیاست‌های کلی نظام در زمینه انتخابات در سال ۹۵ ابلاغ شده؛ اما مجلس آن را به استانی شدن انتخابات گره زد و زمانی که شورای نگهبان آن مصوبه را رد کرد، موضوع سیاست‌های کلی هم به فراموشی سپرده شد.