استریم زنده؛ چیستی، چالش‌ها، چگونگی مواجهه با چالش‌ها
محمد حسین خلیلی، پژوهشگر حوزه رسانه در ساترا، در گزارشی که در مجازیست منتشر شد، در خصوص چیستی استریم زنده و وضعیت آن در دنیای امروز صحبت کرد. در ادامه متن کامل این گزارش را میخوانیم:
ظهور فناوری‌های تحول‌آفرین[1] در حوزه‌های مختلف صحنه‌ی بازی را از رویه‌های تمرکزگرا و یک‌سویه‌ی سنتی قدم‌به‌قدم می‌رهاند و با پراکندگی، نوع جدیدی از نظام توزیع و انتشار را به وجود می‌آورد. این نظم جدید، هرچند در همان نظام کلی قبل شکل می‌گیرد اما دیگر براساس قواعد ازپیش موجود عمل نمی‌کند و به آن‌ها تن نمی‌دهد. فناوری پخش استریم یکی از این انواع فناوری‌هاست. استریم هرچند یک مفهوم کلی است و در بخش‌های مختلف صنعت صوت و تصویر کارایی دارد اما به‌طور خاص با فناوری استریم در تولید محتوای زنده‌ی کاربرپدید شاهد نوعی گذار از برودکست متمرکز سنتی به برودکست‌های پراکنده و متکثر هستیم؛ برودکستی که هرچند از زنجیره‌ی ارزش برخوردار است اما دیگر در ساختار قدیم نمی‌گنجد و به‌جای نظام خطی، از نوعی نظام شبکه‌وار تبعیت می‌کند. و برهمین اساس اقتضائات جدید به‌وجود می‌آورد.
استریم زنده چیست؟
«استریمینگ انتقال پیوسته‌ی فایل صوتی یا ویدیویی از یک سرور به یک مشتری است. به بیان ساده‌تر، آنچه هنگام تماشای تلویزیون یا گوش دادن به پادکست‌ها ازطریق دستگاه‌های متصل به اینترنت اتفاق می‌افتد، استریمینگ محسوب می‌شود. ازطریق استریمینگ فایل رسانه‌ای که برروی دستگاه مشتری اجرا می‌شود، از راه دور ذخیره می‌شود و ظرف چند ثانیه ازطریق اینترنت منتقل می‌شود»(Cloudflare-a،بی‌تا).
«استریمینگ در آنِ واحد انجام می‌شود و بسیار کارآمدتر از دانلود فایل‌هاست. وقتی یک فایل دانلود می‌شود، تمام آن برروی دستگاه کابر ذخیره می‌شود و تا پایان دانلود نمی‌توان آن را اجرا کرد. درصورتی که ازطریق استریمینگ محتوا به اجرا در‌می‌آید بدون مواردی که ذکر شد. در استریمینگ ویدیو کم‌کم بارگذاری می‌شود»(همان).
ریشه‌ی استریم زنده
مفهوم استریم، جدید نیست و ریشه‌ی آن را می‌توان در حدود 90 سال قبل جست؛ زمانی که سعی شد ازطریق دستگاه‌های ابتدایی آن موقع موسیقی را به‌طور زنده در خانه‌ها و آسانسورها پخش کرد. این تلاش در دهه‌ی 1930 و همچنین پخش زنده‌ی تلویزیونی در سال 1951(fmgsuite،بی‌تا) اولین گام‌ها برای نوعی از پخش زنده‌ی استریم بود هرچند در آن موقع از اینترنت بهره برده نمی‌شد. پس از آن در دهه‌ی 1990 میلادی نیز چند بار با استفاده از این فناوری ارتباط زنده برقرار شد(Repertoire Production،بی‌تا).
استریم زنده به‌معنای امروزی آن-که بیشتر وابسته به شبکه‌های اجتماعی است- اولین بار در سال 2007 اتفاق افتاد، زمانی که فردی به نام جاستین کن دوربینی را برروی کلاه خود نصب کرد و از زندگی روزمره‌ی خود برای شبکه‌ای که به نام جاستین تی‌وی داشت، محتوا تولید کرد(همان). این حرکت با نام پخش استریم زندگی شناخته شد(ویکیپدیا،بی‌تا). اما در پلتفرم‌های معروف و شبکه‌های اجتماعی اولین بار در سال 2013 بود که استریم زنده توسط یوتیوب راه‌اندازی شد (Fontaine, Grece, Pumares,2018:7). درحال حاضر دیگر بیشتر پلتفرم‌های مطرح در این حوزه امکان استریم زنده را برای کاربران فراهم آورده‌اند.
مزایا و مخاطرات استریم زنده
عمده‌ی مزایایی که برای استریم زنده قید می‌شود، مرتبط با حوزه‌ی کسب‌وکار است(Managuelod,2017). استریم زنده امکان تبلیغ و ایجاد یک سرویس شخصی برروی یک پلتفرم دیگر را با هزینه‌ای کم‌تر فراهم می‌آورد. اما مخاطرات قابل‌توجهی نیز برای این پدیده ذکر شده است؛ ازجمله:
- محتوای نامناسب: طبیعتاً محتوایی که از هرجهتی نامناسب باشد، در پخش زنده دارای مخاطره‌ی بیشتری ازجهت غیرقابل‌انتظار بودن است.
- ترغیب به انجام امور خشونت‌بار یا جنسی به‌صورت آنلاین: برخی افراد در استریم زنده، بینندگان خود را به انجام امور خشونت‌بار یا جنسی ترغیب می‌کنند.
- نظرهای خشونت‌بار: نظرها[2]ی خشن و با بدزبانی که برخی بینندگان در استریم زنده می‌گذارند نیز یکی دیگر از مخاطرات است.
- انجام رفتارهای خطرپذیر: همین که یک فرد حس کند به‌طور زنده تماشا می‌شود، به او این جرئت را می‌دهد که به انجام رفتارهایی همچون پریدن از ارتفاع و . . . اقدام کند.
- حق مالکیت اثر: در استریم زنده حق مالکیت آثار ثبت‌شده با کارهایی چون فیلمبرداری از پرده‌ی سینما و . . . ضایع می‌شود.
- ایجاد چالش برای نظام مالیاتی: استریم زنده کارزاری گسترده برای انجام تبلیغات است. افراد زیادی با انعقاد قراردادهایی با شرکت‌ها و نشان‌های تجاری، محصولات آن‌ها را تبلیغ می‌کنند. اما این نوع از تبلیغات زیر ذره‌بین نظام‌های مالیاتی نیست و در بسیاری موارد بدون هیچ‌گونه سازوکاری به راه خود ادامه می‌دهد.
تنظیم گری استریم زنده
اما باوجود چالش‌ها و مخاطرات استریم زنده، این پدیده چگونه تنظیم می‌شود؟
- پلتفرم‌ها: پلتفرم‌ها ضمن شناخت خود کانال‌ها، برنامه‌های مرتبط با هم را می‌شناسند؛ برنامه‌ها و کانال‌هایی که به‌صورت شبکه به هم وصل هستند.
- کانال‌ها و تولیدکنندگان: کانال‌ها و تولیدکنندگان با بهره‌مندی از حمایت‌های مالی(اسپانسری)، تبلیغات و تبلیغات نامحسوس و برنامه‌های وابسته[3] به فعالیت و کسب درآمد در این فضا می‌پردازند(Krivokapić, Adamović,2016). هرچند برخی کانال‌ها انگیزه‌ی مالی ندارند اما آن‌ها نیز به‌سبب برندسازی، پتانسیل ایجاد شبکه و کسب درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم را دارند.
آنچه که در مطالعات تطبیقی مشهود است، مسئولیت انکارناپذیر پلتفرم‌ها و ظرفیت خودتنظیم‌گرانه‌ی آن‌ها در تنظیم‌گری این حوزه است. قدرت اصلی در زنجیره‌ی ارزش استریم زنده باوجود حضور سازندگان استریم، در دست پلتفرم‌هاست و مسئولیت اصلی نیز برعهده‌ی آن‌هاست. بدین سبب که پلتفرم‌ها بر سر گلوگاه پخش استریم زنده نشسته‌اند. در دنیا پلتفرم‌ها از شیوه‌های مختلفی همچون ثبت مشخصات کامل سازندگان استریم زنده و ایجاد فهرست سیاه از متخلفان، استفاده از ابزارهای فنی همچون هوش مصنوعی در تنظیم استریم زنده، تخصیص نیروی انسانی موردنیاز برای پایش، ایجاد سازوکار گزارش‌دهی کاربران و . . . استفاده می‌کنند تا از مخاطران استریم زنده بکاهند. هرچند تنظیم‌گر نیز در این صحنه حضور جدی دارد و از نظارت تنظیم‌گر بر عملکرد پلتفرم‌ها کاسته نمی‌شود.
نقش والدین در تنظیم استریم زنده
هرچند تنظیم این فضا به‌معنای اصلی آن به‌عهده‌ی سازمان‌های تنظیم‌گر رسانه‌ی هر کشور یا سازمان‌های بین المللی ازطریق پلتفرم‌هاست، اما نقش والدین در کنترل فرزندان درخصوص استریم زنده باتوجه به آسیب‌پذیری بیشتر کودکان از مخاطرات استریم زنده حائز اهمیت فراوان است. راه‌حل‌های مشخص و زیادی برای نظارت والدین معرفی می‌شود. برخی وظایف و امکانات والدین در نظارت بر فرزندان در مواجهه با استریم زنده عبارتند از:
- تعیین محدودیت سنی برای تولید استریم زنده توسط فرزندان(NCA-CEOP,2018)
- محدود کردن استفاده‌ی کودکان به پخش استریم خصوصی از خود
- همراهی با کودکان در هنگام ضبط
- راه‌اندازی نظام گزارش‌دهی توسط پلتفرم‌ها که البته مسئولیت گزارش‌دهی تا حد زیادی با والدین است.
- سازوکار کنترل والدین[4]( Boukley,2018)
جمع‌بندی
به‌طور کلی استریم زنده به‌سبب حضور خود در پلتفرم‌های رسانه‌ای نوین، همچون خود پلتفرم‌ها زوایا و چالش‌های مختلفی دارد. در استریم زنده به‌سبب وزن زیادی که میان بازیگران حاضر در زنجیره‌ی ارزش آن توزیع شده، تنظیم‌گری آن نیز چندوجهی است و درنتیجه نوعی اجماع میان بازیگران اکوسیستم می‌طلبد. اجماعی که پیوند زیاد با همان مفهوم همگرایی رسانه‌ای و حکمرانی یکپارچه‌ی رسانه نیز دارد و برخی کشورها در ایجاد آن موفق بوده‌اند، برخی درحال ایجاد آن هستند و برخی هنوز سازوکار جامعی درقبال آن ندارند.
منابع
- Boukley,H.(2018). What is livestreaming online? Find out about the dangers of going live. access at April 25,2020. https://home.bt.com/tech-gadgets/internet/social-media/what-is-livestreaming-online-apps-facebook-live-instagram-live-video-dangers-11364197046291
- Cloudfire-a(-). What is streaming?,How video streaming works. Cloudfire. Access at April 15,2020. https://www.cloudflare.com/learning/performance/what-is-streaming/
- Cloudfire-b(-). What Is Live Streaming?,How Live Streaming Works. Cloudfire. Access at April 15,2020. https://www.cloudflare.com/learning/video/what-is-live-streaming/
- FMGSuite(-). Live Video Streaming History. Fmgsuite. Access at May 12,2020. https://fmgsuite.com/market-in-motion/live-video-streaming-history/
- Repertoire Production(-). A History of Live Streaming. Repertoire Production. Access at May 10,2020. https://repertoireproductions.com/2017/02/18/a-history-of-live-streaming/
- Fontaine,G. & Grece,C. & Pumares,M.(2018). Online Video Sharing: Offerings, Audiences, Economic Aspects. European Audiovisual Observatory
- Managuelod,P.(2017(. The Benefits of Video Live Streaming Services. Dacast. Access at May 10,2020. https://www.dacast.com/blog/benefits-of-video-live-streaming-services/
- NCA-CEOP(2018). Live Streaming: What Parents Need to Know. Parentinfo. Access at May 13,2020. https://parentinfo.org/article/live-streaming-a-parent-s-guide
[1] Disruptive technologies
[2] comments
[3] Affiliate programs
[4] Parental control