دوگانه تلویزیون اینترنتی و تلویزیون ملی: آیا تلویزیون های اینترنتی رقیب تلویزیون ملی هستند؟

به گزارش ماهنامه پیوست حنانه اکبری، پژوهشگر مدیریت مطالعات تنظیم گری ساترا، در خصوص لزوم تقویت و توسعه تمامی بازیگران حاضر در صنعت صوت و تصویر عنوان کرد:

رونمایی از طرح « هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» وزارت ارتباطات و فناوری و به تبع آن انتشار دیدگاه­ هایی در فضای آنلاین مبنی بر پایان انحصار رسانه­ ای و مواردی این چنینی، لزوم بازنگری در چشم انداز سیاست­گذاران و متخصصان این حوزه برای ایجاد صنعتی پایدار و مقتدر در حوزه رسانه را یادآور شد.

بازار صوتی­ و تصویری جهان با ظهور فناوری­های جدید رسانه ­ای به سرعت در حال تغییر است. تا پیش از این، تلویزیون های خطی بازیگران غالب این بازار بودند. در ایران صدا­وسیما تنها رسانه ملی کشور بود و بنابر قانون شبکه ­های خصوصی شکل نگرفتند. رشد و توسعه فناوری در حوزه رسانه به ظهور نسلی از رسانه­ های دیجیتال و آنلاین منجر شد. سرویس­ های درخواستی، پلتفرم ­های اشتراک­ گذاری ویدئو  و سرویس­ های استریم (استریم زنده، استریم بازی) از جمله رسانه­ های نوینی هستند که در سطح جهان بخش مهمی از محتوای رسانه­ ای کاربران را به خود اختصاص داده ­اند .به طور مثال نتفلیکس یکی از بزرگ­ترین سرویس ­های استریم ویدئوی جهان 15 درصد و پلتفرم اشتراک­ گذاری ویدئوی یوتیوب نیز 11.4 درصد ترافیک جهانی اینترنت را به خود اختصاص داده است.

با رشد و گسترش سرویس­ های استریمی چون نتفلیکس، یوتیوب، آمازون پرایم و دیگر سرویس ­ها، انواع جدیدی از عرضه محتوای صوتی­ و تصویری در جهان شکل گرفت. در نتیجه بازیگران مختلفی پا به عرصه عرضه محتوای رسانه ­ای گذاشتند. بی ­تردید صنعت بالغ نیازمند بازیگران مختلف و توانمند در ارائه خدمات گوناگون و متنوع است. هرچه تنوع و تکثر این بازیگران بیشتر باشد، صنعت از توسعه و گسترش بیشتری برخوردار بوده و به تبع آن کیفیت و کمیت محصولات ارائه شده، به حداکثرسازی مطلوبیت مصرف کننده کمک بیشتری خواهد کرد.

بازار رسانه ایران نیز از این تحولات فناورانه دور نماند و در سال­های اخیر شاهد رشد و گسترش سرویس­های رسانه­ ای بوده­ایم. فارغ از ارزیابی مثبت و منفی تصمیم سیاستی بر فیلترینگ سرویس­ های خارجی نظیر یوتیوب و عدم فعالیت سرویس ­های استریم جهانی نظیر نتفلیکس در ایران، سرویس ­های رسانه­ ای داخلی توانسته­ اند سهم عمده­ ای از محتوای آنلاین کاربران ایرانی در تماشای ویدئو (غیر از شبکه ­های اجتماعی خارجی نظیر اینستاگرام) را در بربگیرند. از این ­رو صنعت رسانه­ ای ایران شاهد ورورد بازیگران مختلفی به ارائه خدمات محتوایی بوده است.

با شیوع پاندمی ویروس کرونا تعطیلی مراکز تفریحی از جمله سینما، سالن ­های تئاتر، کنسرت و مسابقات ورزشی رسانه­ های آنلاین نقش مهمی را در سبد مصرفی محتوایی مخاطبان ایفا کردند. اکران آنلاین فیلم­های سینمایی، کنسرت­های موسیقی و برنامه ­های تئاتر از جمله اتفاق ­های نوین ناشی از پیامدهای تعطیلی ویروس کرونا بود. تصمیم مردم به ماندن در خانه و هم­چنین ارائه برخی از تسهیلات، نظیر تخفیف­ های اشتراک و اینترنت رایگان و نیم ­بها در جذب مخاطبان بی­ تاثیر نبوده است. در نتیجه ما شاهد رشد و افزایش مخاطبان این صنعت بوده­ایم، در نتیجه باید این فرصت را مغتنم شمرد و برای رشد و توسع ه­ی زیست­بومِ رسانه­ ای کشور از آن استفاده کرد.

رشد و توسعه­ ی زیست­بومِ رسانه ­ای هر کشوری نیازمند حضور بازیگران مختلف رسانه­ ای با کارکردهای متنوع است. رشد و توسعه رسانه ­های آنلاین بخش خصوصی منافی حضور و کارکرد رسانه ­ی ملی مقتدر و کارآمد نیست. چرا که هر کدام از این رسانه­ ها نقشی متفاوت و متمایز در سپهر رسانه­ای کشور بازی خواهند کرد.

تلویزیون ملی و به عبارت صحیح ­تر برودکست­ های خدمات عمومی، سرویس ­های عمومی رسانه­ ای هستند که با هدف تحقق منافع عمومی هر جامعه نظیر تکثر، تنوع، ارائه محتوای فاخرِ با کیفیت، آموزش همگانی، اطلاع­ رسانی، انسجام اجتماعی، اعتلای فرهنگی و موارد دیگر فعالیت می­کنند. این سرویس­ های رسانه ­ای در هر کشوری تحت ضوابط و مقررات خاصی در خصوص محتوا، تبلیغات، تامین مالی، ساختار سازمانی و موارد دیگر قرار دارند که متمایز از بخش خصوصی است. برودکست ­های خدمات عمومی از جمله بازیگران رسانه­ ای مهم بسیاری از کشورها محسوب می­شوند. حفظ اقتدار، عملکرد مطلوب و تامین منافع عمومی از طریق این رسانه­ ها در دنیای کنونی رسانه ­های نوین همواره از مسائل و دغدغه ­های سیاست­گذاران و متخصصان حوزه رسانه و ارتباطات بوده است.

یکی از نقش ­های مهم برودکست ­های عمومی یعنی اطلاع ­رسانی و آموزش همگانی در شیوع پاندمی ویروس کرونا خود را نشان داد. طبق نظرسنجی ­های انجام شده مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) با اندازه نمونه ۹۲۸ نفر در مناطق ۲۲ گانه، در اسفندماه 1398،۶۵ درصد از شهروندان تهرانی صدا و سیما را منبع اصلی کسب اطلاعات می‌دانند، در حالی که ۳۷ درصد از شهروندان نیز شبکه‌های اجتماعی، ۱۵ درصد پزشکان و ۱۰ درصد ماهواره را به عنوان مهم‌ترین منبع خود برای اطلاع از توصیه‌های بهداشتی در مورد کرونا اعلام کرده‌اند. بر طبق نظرسنجی­ های انجام شده در کشورهای دیگر نیز کماکان در زمان­های بحران، رسانه­های خدمات عمومی منبع قابل اعتمادتری برای کسب اخبار و اطلاعات هستند.  بر طبق گزارش اتحادیه برودکست­ های اروپایی، با وجود آن که 47% مردم برای کسب اخبار از شبکه­ های اجتماعی استفاده می­کنند اما تنها 14% از آنان، شبکه­ های اجتماعی را مورد اعتمادترین منبع معرفی کرده ­اند. کانال­ های تلویزیونی بیشترین منبع مورد استفاده برای کسب اطلاعات کووید 19 بوده است. به طورمثال 86% مردم آلمان اعتقاد دارند که دو رسانه خدمات عمومی یعنی ZDF و ARD، مهم­ترین منابع قابل اعتماد برای کسب اخبار و اطلاعات بوده ­اند. این در حالی است که در کشورهای اروپایی مصرف سرویس ­های استریم ویدئو در دوران بحران کرونا افزایش یافته است.

از این رو دوگانه تلویزیون ملی و تلویزیون اینترنتی و به عبارتی صحیح­ تر سرویس ­های رسانه ­ای آنلاین، نمی­تواند به بلوغ صنعت و تحقق منافع عمومی نظیر ارائه محتوای فاخر با کیفیت، تنوع و تکثر محتوایی، اطلاع ­رسانی صحیح و رقابت در بازار منجر شود. بلکه به منظور ایجاد زیست ­بومی پایدار و قدرتمند، نیازمند تقویت ارکان و بازیگران مختلف این نظام رسانه ­ای هستیم. سرویس ­های رسانه ­ای آنلاین در امتداد رسانه­­ ی ملی مقتدر، کارآمد و حافظ منافع عمومی جامعه می­ تواند چشم­ اندازی پر امید در سپهر رسانه­ ای کشور ایجاد کند.