دوگانه تلویزیون اینترنتی و تلویزیون ملی: آیا تلویزیون های اینترنتی رقیب تلویزیون ملی هستند؟

به گزارش ماهنامه پیوست حنانه اکبری، پژوهشگر مدیریت مطالعات تنظیم گری ساترا، در خصوص لزوم تقویت و توسعه تمامی بازیگران حاضر در صنعت صوت و تصویر عنوان کرد:
رونمایی از طرح « هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» وزارت ارتباطات و فناوری و به تبع آن انتشار دیدگاه هایی در فضای آنلاین مبنی بر پایان انحصار رسانه ای و مواردی این چنینی، لزوم بازنگری در چشم انداز سیاستگذاران و متخصصان این حوزه برای ایجاد صنعتی پایدار و مقتدر در حوزه رسانه را یادآور شد.
بازار صوتی و تصویری جهان با ظهور فناوریهای جدید رسانه ای به سرعت در حال تغییر است. تا پیش از این، تلویزیون های خطی بازیگران غالب این بازار بودند. در ایران صداوسیما تنها رسانه ملی کشور بود و بنابر قانون شبکه های خصوصی شکل نگرفتند. رشد و توسعه فناوری در حوزه رسانه به ظهور نسلی از رسانه های دیجیتال و آنلاین منجر شد. سرویس های درخواستی، پلتفرم های اشتراک گذاری ویدئو و سرویس های استریم (استریم زنده، استریم بازی) از جمله رسانه های نوینی هستند که در سطح جهان بخش مهمی از محتوای رسانه ای کاربران را به خود اختصاص داده اند .به طور مثال نتفلیکس یکی از بزرگترین سرویس های استریم ویدئوی جهان 15 درصد و پلتفرم اشتراک گذاری ویدئوی یوتیوب نیز 11.4 درصد ترافیک جهانی اینترنت را به خود اختصاص داده است.
با رشد و گسترش سرویس های استریمی چون نتفلیکس، یوتیوب، آمازون پرایم و دیگر سرویس ها، انواع جدیدی از عرضه محتوای صوتی و تصویری در جهان شکل گرفت. در نتیجه بازیگران مختلفی پا به عرصه عرضه محتوای رسانه ای گذاشتند. بی تردید صنعت بالغ نیازمند بازیگران مختلف و توانمند در ارائه خدمات گوناگون و متنوع است. هرچه تنوع و تکثر این بازیگران بیشتر باشد، صنعت از توسعه و گسترش بیشتری برخوردار بوده و به تبع آن کیفیت و کمیت محصولات ارائه شده، به حداکثرسازی مطلوبیت مصرف کننده کمک بیشتری خواهد کرد.
بازار رسانه ایران نیز از این تحولات فناورانه دور نماند و در سالهای اخیر شاهد رشد و گسترش سرویسهای رسانه ای بودهایم. فارغ از ارزیابی مثبت و منفی تصمیم سیاستی بر فیلترینگ سرویس های خارجی نظیر یوتیوب و عدم فعالیت سرویس های استریم جهانی نظیر نتفلیکس در ایران، سرویس های رسانه ای داخلی توانسته اند سهم عمده ای از محتوای آنلاین کاربران ایرانی در تماشای ویدئو (غیر از شبکه های اجتماعی خارجی نظیر اینستاگرام) را در بربگیرند. از این رو صنعت رسانه ای ایران شاهد ورورد بازیگران مختلفی به ارائه خدمات محتوایی بوده است.
با شیوع پاندمی ویروس کرونا تعطیلی مراکز تفریحی از جمله سینما، سالن های تئاتر، کنسرت و مسابقات ورزشی رسانه های آنلاین نقش مهمی را در سبد مصرفی محتوایی مخاطبان ایفا کردند. اکران آنلاین فیلمهای سینمایی، کنسرتهای موسیقی و برنامه های تئاتر از جمله اتفاق های نوین ناشی از پیامدهای تعطیلی ویروس کرونا بود. تصمیم مردم به ماندن در خانه و همچنین ارائه برخی از تسهیلات، نظیر تخفیف های اشتراک و اینترنت رایگان و نیم بها در جذب مخاطبان بی تاثیر نبوده است. در نتیجه ما شاهد رشد و افزایش مخاطبان این صنعت بودهایم، در نتیجه باید این فرصت را مغتنم شمرد و برای رشد و توسع هی زیستبومِ رسانه ای کشور از آن استفاده کرد.
رشد و توسعه ی زیستبومِ رسانه ای هر کشوری نیازمند حضور بازیگران مختلف رسانه ای با کارکردهای متنوع است. رشد و توسعه رسانه های آنلاین بخش خصوصی منافی حضور و کارکرد رسانه ی ملی مقتدر و کارآمد نیست. چرا که هر کدام از این رسانه ها نقشی متفاوت و متمایز در سپهر رسانهای کشور بازی خواهند کرد.
تلویزیون ملی و به عبارت صحیح تر برودکست های خدمات عمومی، سرویس های عمومی رسانه ای هستند که با هدف تحقق منافع عمومی هر جامعه نظیر تکثر، تنوع، ارائه محتوای فاخرِ با کیفیت، آموزش همگانی، اطلاع رسانی، انسجام اجتماعی، اعتلای فرهنگی و موارد دیگر فعالیت میکنند. این سرویس های رسانه ای در هر کشوری تحت ضوابط و مقررات خاصی در خصوص محتوا، تبلیغات، تامین مالی، ساختار سازمانی و موارد دیگر قرار دارند که متمایز از بخش خصوصی است. برودکست های خدمات عمومی از جمله بازیگران رسانه ای مهم بسیاری از کشورها محسوب میشوند. حفظ اقتدار، عملکرد مطلوب و تامین منافع عمومی از طریق این رسانه ها در دنیای کنونی رسانه های نوین همواره از مسائل و دغدغه های سیاستگذاران و متخصصان حوزه رسانه و ارتباطات بوده است.
یکی از نقش های مهم برودکست های عمومی یعنی اطلاع رسانی و آموزش همگانی در شیوع پاندمی ویروس کرونا خود را نشان داد. طبق نظرسنجی های انجام شده مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) با اندازه نمونه ۹۲۸ نفر در مناطق ۲۲ گانه، در اسفندماه 1398،۶۵ درصد از شهروندان تهرانی صدا و سیما را منبع اصلی کسب اطلاعات میدانند، در حالی که ۳۷ درصد از شهروندان نیز شبکههای اجتماعی، ۱۵ درصد پزشکان و ۱۰ درصد ماهواره را به عنوان مهمترین منبع خود برای اطلاع از توصیههای بهداشتی در مورد کرونا اعلام کردهاند. بر طبق نظرسنجی های انجام شده در کشورهای دیگر نیز کماکان در زمانهای بحران، رسانههای خدمات عمومی منبع قابل اعتمادتری برای کسب اخبار و اطلاعات هستند. بر طبق گزارش اتحادیه برودکست های اروپایی، با وجود آن که 47% مردم برای کسب اخبار از شبکه های اجتماعی استفاده میکنند اما تنها 14% از آنان، شبکه های اجتماعی را مورد اعتمادترین منبع معرفی کرده اند. کانال های تلویزیونی بیشترین منبع مورد استفاده برای کسب اطلاعات کووید 19 بوده است. به طورمثال 86% مردم آلمان اعتقاد دارند که دو رسانه خدمات عمومی یعنی ZDF و ARD، مهمترین منابع قابل اعتماد برای کسب اخبار و اطلاعات بوده اند. این در حالی است که در کشورهای اروپایی مصرف سرویس های استریم ویدئو در دوران بحران کرونا افزایش یافته است.
از این رو دوگانه تلویزیون ملی و تلویزیون اینترنتی و به عبارتی صحیح تر سرویس های رسانه ای آنلاین، نمیتواند به بلوغ صنعت و تحقق منافع عمومی نظیر ارائه محتوای فاخر با کیفیت، تنوع و تکثر محتوایی، اطلاع رسانی صحیح و رقابت در بازار منجر شود. بلکه به منظور ایجاد زیست بومی پایدار و قدرتمند، نیازمند تقویت ارکان و بازیگران مختلف این نظام رسانه ای هستیم. سرویس های رسانه ای آنلاین در امتداد رسانه ی ملی مقتدر، کارآمد و حافظ منافع عمومی جامعه می تواند چشم اندازی پر امید در سپهر رسانه ای کشور ایجاد کند.